Wat is Eutonie
Het woord ‘Eutonie’ werd voor het eerst in 1957 gebruikt om de idee weer te geven van een harmonieus uitgebalanceerde tonus die zich voortdurend weet aan te passen aan de situatie of aan de handelingen die de mens verricht.
Het woord is afkomstig uit het Grieks: eu – tonos = juiste spanning.
Eutonie is dus op zoek gaan naar wat voor jou de juiste spanning of tonus is. Eutonie brengt ontspanning waar teveel spierspanning is en waar de tonus te slap is, komt meer stevigheid. Zo leer je bewust je energie te beheren en te doseren.
Het brengt je meer present, wakker aanwezig. Daarom is eutonie veel meer dan relaxatie.
Elsa Gindler (1885-1961), bewegingspedagoge, kreeg longtuberculose toen ze in de twintig was. Ze werd opgegeven door de artsen. Intuïtief voelde ze dat ze zichzelf kon genezen door, vanuit een sterk zelfbewustzijn, haar innerlijke lichaamsprocessen opmerkzaam gade te slaan. Zo kon ze heel fijn voelen wat haar lichaam nodig had. Op deze wijze slaagde ze erin haar zieke long te laten rusten. Na een jaar was ze genezen tot grote verbazing van haar artsen. Deze opmerkzaamheid voor wat lichamelijk gebeurt op elk moment van de dag – en zich hierop af te stemmen – werd de basis voor alle sensoriële lichaamswerk. Onder andere hieruit groeide de eutonie van Gerda Alexander. Zij zette zich af tegen de ver doorgedreven, eenzijdig technische dansopleidingen van haar tijd. Ze miste in de dans het authentieke, het bewegen van binnenuit, de persoonlijke expressie van de danser en ging verder op zoek. Van daaruit ontwikkelde ze een methode voor “ontspanning, eutonie en natuurlijke beweging”die ze later eutonie noemde. Ze stichtte in Denemarken de eerste eutonieschool . De mensen die ze opleidde werden gestimuleerd om nadien hun eigen weg te gaan met deze scholing. Haar doel was dat zij hun eigen accenten in de eutonie zouden leggen. Fr.Hannelore L.Scharing, een van haar leerlingen en ademtherapeute, stichtte haar “school voor adem, ritme en beweging” in Gernsbach in Duitsland.
De eutonie vond verder zijn weg o.a.in Zwisterland, Frankrijk en Canada. In 1987 werd de eutonie erkend door de wereldgezondheidsorganisatie als een alternatieve geneeswijze.
In Vlaanderen lopen twee opleidingen:
• De Vlaamse Eutonie School, geleid door Thérèse Windels.
• De Meditatieve Eutonie, opgericht door Simon Witvrouw en Etienne Amand. Deze opleiding is internationaal met het secretariaat in Gent. Hier worden psychologische aspecten expliciet geïntegreerd.
Het accent ligt op het meditatieve karakter van de eutonie.
In 2015 werd de Vereniging voor eutonie opgericht, met als doel eutoniepedagogen en sympathisanten samen te brengen en de eutonie een bredere bekendheid te geven.
c
c
We leven in een tijd van snelheid en prestatie. We mogen niet zwak zijn, falen of klagen, we moeten altijd verder doen. Tot ons lichaam aan de alarmbel trekt met: stress, psychosomatische klachten, welvaartsziekten, vervreemding,…
Is je lichaam een machine die je ter beschikking hebt en die werkt op commando? Of is het een bezield organisme, waarin jij je thuis voelt, waarvan je kan genieten, waar doorheen je in contact komt met anderen? Hoe voel jij je? Leef je? Of word je geleefd?
Het is goed om stil te staan en op zoek te gaan naar wat natuurlijk is, naar leven op mensenmaat.Eutonie is een langzame stille weg van zacht aandachtig lijfelijk waarnemen,van groeiend bewustzijn, van meer kwaliteit in het dagelijks leven.
De eutonie richt zich dan ook naar mensen die op zoek zijn naar zingeving, meer levenskwaliteit, naar een beter stressbeheer.
Daar het leert omgaan met gevoeligheid binnen het contact is het een zeer werkzame weg voor hsp.
Binnen opvoeding betekent het een ondersteuning voor psychomotorische opvoeding, moeilijkheden bij schrijfmotoriek, ADHD-problemetiek, autisme -spectrumstoornissen, alle soorten emotionele verwerkings zoals depressie en rouwverwerking. Het kan een mooie handreiking zijn voor een fijn contact tussen ouders en kinderen, een andere kijk op lichamelijkheid binnen opvoeding.
Met het oefenen in “eu – tonie” ga je op zoek naar de “juiste tonus” voor jou.
Het is een langzame weg in stilte, waarbij je bewustzijn van je lichaam groeit.
De opdracht is steeds opnieuw: bewust en systematisch waarnemen wat je gewaar wordt.
Dit gebeurt grotendeels liggend op een matje, waarbij je je behoedzaam voelend instelt op contact met de bodem. Zo ontdek je waar je lichaamstonus te hoog of te laag is en waar je lichaamsbewustzijn ingeslapen is. Op deze manier kan dit zich corrigeren en wordt de bezenuwing gewekt en in evenwicht gebracht. Elke oefening verloopt in drie fasen: de oefenfase, de nawerkingfase, waarin zich de tonusregulatie voltrekt, en de rustfase.
Dit gebeurt meestal liggend, om ervoor te zorgen dat het lichaam zo weinig mogelijk tonus of spierspanning moet opbouwen. Zo kan de wervelzuil, het centrale dragende element van ons lichaam, zijn natuurlijke krommingen hervinden. Hiermee verbonden vinden ook de gewrichten van de bovenste en onderste ledematen hun natuurlijke mogelijkheden.
Later wordt dit vertaald naar eutoon zitten, staan, bewegen.
In de eutonie gaan we op zoek naar eenvoud en eerlijk contact. Je leert je open stellen voor de bodem, voor de wereld rondom jou. Je groeit in bewustzijn van de manier waarop je eigen binnenwereld in contact is met de buitenwereld. Dit is heel lichamelijk, maar ook emotioneel en denkend.
Laagje per laagje wordt het lichaamsbewustzijn aangesproken. Je komt in contact met de diepere bron in jezelf. Je komt verder en dieper in contact met het wezenlijke van alles rondom jou. Dit versterkt je verbondenheid en zingeving.
De hele tonusregulatie is een complex samenspel van verschillende aspecten van het zenuwstelsel.
Het belangrijkste zintuig waarmee gewerkt wordt is de tast. Hiervoor gebruiken we onze huid. De huid is een membraan dat elke mens afgrenst tegenover de buitenwereld, maar het zorgt ook voor de uitwisseling tussen binnen – en buitenwereld.
Je voelt ook naar binnen. In de spieren en de gewrichten bevinden zich receptoren die je informeren over houding, spanning, ontspanning. Dit noemen we de proprioceptie. Hierbij wordt de werking van het gamma-neuronensysteem aangesproken.Hoe werkt eutonie
Je leert vertrouwen in de natuurlijke intelligentie van je lichaam, luisteren naar haar signalen,…Hierdoor kan de levensenergie vrijer stromen.
Dit resulteert in een grotere alertheid in het dagelijkse leven en een gezonder zelfbewustzijn. Je leert je eigen kracht beter voelen, maar ook je grenzen. Je krijgt voeling met wat innerlijk leeft en beweegt, met je eigen levensritme en creativiteit.
Het heeft ook een regulerende invloed op het autonome zenuwstelsel, op de hormonenhuishouding en op het immuniteitssysteem.
Effecten op neurofysiologisch vlak
Vaak zijn bepaalde lichaamsgebieden “ingeslapen”. Je bent er je nauwelijks van bewust.
Wanneer je zorgzaam je aandacht richt op een lichaamsdeel, wek je daar de bezenuwing. Hierdoor verbetert de doorbloeding en de celstofwisseling en kunnen de cellen beter functioneren.
Zo bevordert de eutonie de algemene gezondheidstoestand.• Effecten op psychomotorisch – psychologisch vlak
Met eutonie kan je je bewust worden waar je meer spanning opbouwt dan nodig. Door naar de basistonus terug te keren en hierbij stil te staan, kan je de kracht “voelen” die in je leeft en zien wat nodig is om te handelen. Je leert je energie voelen, bundelen, verdragen en richten. Je voelt wat je nodig hebt.
Eutonie leert je je energie te ordenen en dit geeft rust. Hieruit ontstaat creatieve kracht.Tastend naar de bodem ontwaar je jezelf in je lichamelijkheid. Je bouwt dan je lichaams”beeld” op vanuit de waarneming. Je tast naar wat er is, niet naar wat je denkt dat er is! Veel beelden zijn gevormd uit onbewuste ervaring als baby, als kind of uit verdere levenservaringen.
Heel wat van deze ervaringen liggen in onze spieren en gewrichten opgeslagen en zorgen daar onbewust voor spanning. (Denk maar aan de verschillende gezegden, zoals iets op de schouders nemen, hardnekkig volhouden, …) Door aan deze spanningen te werken, kunnen ook deze opgeslagen ervaringen mee in beweging komen.
Dit gebeurt niet meteen. Oude beddingen zijn soms diep ingesleten. Het vraagt geduld en aandachtig oefenen om zich van het oude bewust worden en het nieuwe toe te laten.
Zo geeft eutonie kans tot transformatie, het pantser van de oude beelden loslaten, zodat het nieuwe kan ontstaan en groeien.Het oefenen op de bodem heeft een relationele component. De bodem is er, vraagt niks, doet niks, draagt alleen maar, laat je zijn en spiegelt je hoe je er bent. Hij geeft letterlijk grond onder de voeten. Er kan op vernieuwende wijze een relatie aangegaan worden met een relationeel veilige “partner”. Op deze wijze kan zelfvertrouwen en vertrouwen in de buitenwereld groeien.
Kinderen hebben het voordeel dat deze beddingen, hun patronen van houding en beweging nog niet zo diep ingesleten zijn. Vandaar dat zij ook veel sneller in hun natuurlijke tonus komen. Nieuwe verbindingen worden ook vlugger gelegd daar waar nog tekorten zijn.
Eutonie bij kinderen zal dus veel meer bewegend, speelser en in minder tijd dan bij volwassenen kunnen. Volwassenen hebben minstens een uur nodig om de spanningen een beetje te kunnen laten zakken, wel een dag om bij de diepere tonusregulatie te kunnen komen. Bij kinderen kan dit veel vlugger. Zij staan nog dichter bij hun natuur.
Het zou mooi zijn indien wij hen niet meer uit hun eigen tonus halen dan nodig, maar hen nog bewuster zichzelf laten vinden en ontvouwen volgens hun eigen plan. Hun tempo respecteren is hierbij heel belangrijk en dat gebeurt helaas niet altijd.
Deze houding vraagt van de opvoeder een eutone ingesteldheid.
Eutonieprincipes volgens Simon Witvrouw en Etienne Amand: de bedding voor de stroom
De zes oefenprincipes
De eerste drie oefenprincipes gaan over het contact naar buiten toe
Con-tact, samen raken. Er is contact van de huid met het directe raakvlak. Hier krijg je voeling met wat je direct raakt. Dit is ook het gemakkelijkst te ervaren. Het gaat om concreet waarnemen, grove en fijne trillingen, gevoelig worden voor de verschillende contactgewaarwordingen. Dit wekt vitaliteit en verhoogt het zelfbewustzijn, het grensbewustzijn van jezelf en van anderen. Het verhoogt de waakzaamheid, de alertheid.
Sommige raakvlakken geven een dieper contact, ze dragen, ze steunen, ze richten je ook op.
Gevoeligheid voor de verschillen in contactintensiteit helpen groeien in zelfbewustzijn, maar ook in contactgevoeligheid in de relatie met anderen en het Andere.
Als je over de huidgrenzen heen voelt in de concrete omgevingsruimte kan je contact op afstand laten ontstaan. Dit is levensnoodzakelijk om op gezonde wijze tussenmenselijk contact te laten ontstaan. Dit vermogen heb je nodig om bijvoorbeeld je auto te kunnen parkeren, in een ruimte tussen mensen te bewegen zonder elkaar te hinderen, fijn te voelen hoe je met iemand anders contact kan leggen…
Het is ook leren in het leven toelaten van datgene wat niet direct waarneembaar is.
Mensen hebben de neiging om tegenstanden in het leven uit de weg te gaan. In de eutonie ga je het contact net aan, zodat je leert het contact niet te verliezen wanneer je tegenstand ontmoet. Ook in moeilijke omstandigheden blijf je in contact met wat er gebeurt. In de mate je als mens met tegenstand kan omgaan word je gezond, kan je groeien en leren. Ga je ze uit de weg, dan verzwak je, word je ziek. Ontwikkel je weerstand of durf je de tegenstand aannemen en er doorheen te gaan? Het is een brugbeweging om op vernieuwde wijze met de dingen om te gaan.
De volgende drie oefenprincipes gaan over het contact naar binnen toe
Voor de lezer die nog niet vertrouwd is met het eutonie oefenen, zullen onderstaande regels misschien wat vreemd klinken. Het lichaam bezit echter veel neurofysiologische mogelijkheden waar de meeste mensen (nog) geen weet van hebben.
Je leert voelen in de innerlijke ruimte van het lichaam van de binnenzijde van de huid uit. Dit is mogelijk omdat de binnenkant van de huid bezenuwd is. Zo kan je de lijfelijke binnenwereld in zijn ruimtelijkheid verstaan, voeling krijgen met de ruimte die je hebt en met wat hierin leeft.
Dit geeft een gevoel van beschikbaarheid, openheid, kracht en lichtheid. Hierin ligt de bron van creativiteit.
Skeletbewustzijn ontwikkel je door met de aandacht langs de botstructuur te gaan en in de beenderruimte in te speuren. Dit heeft een rechtstreeks effect op de spieren die aan dit bot aangehecht zijn.
Gevoel hiervoor geeft houvast, moed, stevigheid. Het wekt het contact met oerverbonden krachten, het basale leven. Het brengt ons dichter bij het wezenlijke van het Leven.
Gewrichtsbewustzijn ontwikkel je door bewust te bewegen. Door het bewegen in de voorstelling, zonder daadwerkelijk de beweging uit te voeren, wordt de bezenuwing rond dit gewricht extra geactiveerd.
Met aandacht door de gewrichten heen gaan activeert de ademreceptoren, bevrijdt afvalstoffen, geeft ademruimte aan de gewrichten. Dit resulteert in een groter gevoel van vrijheid en lichtheid.
Je oefent uiterlijke en innerlijke bewegingen in de voorstelling en als daaruit een beweging ontstaat, laat je deze daadwerkelijk gebeuren.
Zo kan je bewust in beweging komen, vanuit bewust contact met datgene wat je beweegt, vanuit een innerlijke bewogenheid. Veel mensen verliezen het contact met zichzelf in de “bewogenheid” naar de buitenwereld toe. Als je bewust handelt, kan je je beter afstemmen op de situatie. Je voelt beter of je echt aan handelen toe bent. Je kan beter je energie doseren. Je hebt meer oog voor wat het effect ervan is op de buitenwereld. Het geeft een vanzelfsprekende lichtheid aan de beweging.
De vijf krachten voor levenskwaliteit
Ritme is de basiskwaliteit van ALLE leven. Denk maar aan de ademhaling, bloedsomloop, dag en nacht, seizoenen, getijden…
Wanneer je je de tijd laat kan je in je ritme komen. Je leert het eigen natuurlijke levensritme kennen en toelaten. Je probeert het te vinden en te volgen.
Het constant negeren van onze natuurlijke levensritmes is de grote ziekte van onze postmoderne samenleving.
Adem is veel meer dan enkel lucht in en uit de longen brengen. De zuurstof uit de ingeademde lucht moet met de bloedsomloop tot in de cellen komen, zodat elke cel optimaal zijn werk kan doen. Wanneer je gespannen bent, geremd, geblokkeerd, kan deze zuurstof niet vrij stromen. Wanneer je in je eigen ritme kan leven ademen kan dit wel.
Je kan op adem komen en in de adem blijven. Dan krijg je vertrouwen, je komt open, je krijgt ademruimte. Je raakt niet zo snel “buiten adem”, verstikt. Je kan helder en vrij denken en handelen.
In de adem ben je diep verbonden met alle leven rondom jou: we ademen allemaal dezelfde lucht in en geven elementen van onze binnenwereld mee naar buiten.
Een vrije ademstroom, een vrije innerlijke stroom geeft stevigheid, innerlijke rust, van waaruit zelfvertrouwen en vertrouwen in de wereld groeit. Je kijkt met open blik de wereld in, je durft toelaten wat je voelt, wat zich aandient, wat het leven je brengt.
Als je “goed in je vel zit”, innerlijk vertrouwen hebt, grond onder je voeten voelt, ontstaat het vermogen je aan te passen Je krijgt veerkracht,… Wie zich veilig voelt durft op verkenning, durft bewegen en exploreren.
Eigen creatieve krachten kunnen zich vrij ontvouwen. Wanneer je innerlijk in rust bent, je stevig voelt, dan durf je bewegen. Dan kom je “beschikbaar” voor creatief contact met de omgeving, de wereld, het Leven.
Het Leven kan vrij stromen, talenten kunnen vrij ontplooien, je engageert je, niet omdat het moet, maar vrij vanuit een diepe verbondenheid.
Al deze principes zijn eigenlijk niet echt te scheiden. Ze vloeien ineen in lichaam en geest, in denken, voelen en handelen. Veel eutonie-oefeningen zijn een fijn samenspel van deze principes en kwaliteiten.